قلعه ویران شده ماسور- ماسور از دوره باستان تاکنون/تصاویر
ماسور از توابع بخش مرکزی شهرستان خرم‌آباد در استان لرستان ایران است. محله ماسور جنوبی‌ترین محله خرم‌آباد و بر مسیر شاهراه شمال جنوب کشور قرار دارد. ماسور قدمتی چندهزار ساله دارد و تپه ماسور شاهد این ادعاست. ریشهٔ کلمه ماسور به دوره ماد و عیلام برمیگردد. ساکنان این منطقه اکثراً از ایل بالاگریوه می باشند. و به زبان لری بالاگریوه صحبت می‌کنند. ویکی پدیا/
افراد در تصویر به ترتیب از راست به چپ: 1. علی اکبر چام چام 2. علی اصغر چام چام. 3. علیرضا حکیم (بیرانوند) از شعرای استان ( خرم آباد-ماسور)
قلعه باشکوه و زیبایی که در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و البته امروزه هیچ اثری از ساختمان آن، جز یک تپه باقی نمانده است.
همه چیز در مورد قلعه باستانی ماسور:
1.تپه های ماسور آبستن تاریخ شهرنشینی مردم خرم آباد:
تپه (قلعه) ماسور یکی از آثار باستانی دوره های پیش از تاریخ در شهر خرم آباد لرستان است.
این منطقه شامل چندین تل مجزاست و در محدوده شهری خرم آباد با فاصله 5 کیلومتری از مرکز شهر قرار دارد.
تپه های ماسور کنونی چیزی جز تلی از خاک نیست که قرن ها تاریخ زیر آن دفن شده و در منطقه ماسور مورد کم لطفی مردم و مسئولان قرار گرفته است.
شهر باستانی ماسور که زیر این تپه ها پنهان شده است 5 هزار سال مسکون و نخستین مرکز شهری دره خرم‌آباد در اواخر دوره مس و سنگ جدید (5300 سال پیش) بوده است که به یک جامعه‌ی شهرنشین شباهت داشته است.
شهر ماسور مربوط به هزاره ۶ تا دوره ساسانیان است.
تپه های به جامانده از آن در منطقه ماسور شهرستان خرم‌آباد، واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
محدوده‌ی ظاهری تپه‌های دوگانه ماسور و محدوده‌ای که در آن آثار تاریخی فراوانی کشف شده است بیش از 13.5 هکتار وسعت دارد.
2. شعری از استاد علیرضا حکیم در وصف ماسور قدیم
یاد ماسور
یادِ ماسور قدیمم ها وِ ویر
یادِ او هُومبازییا کهِ بینَه پیر
وقتی که یادش مِیارم دِ نظر
مس مووِم دِ نوکِ پا تا فرقِ سر
مردمونِش، مردمی بین بی ریا
پاک و بی کینه، عزیز و با وفا
مَشک آو و مَشکِ دو یادش وِ خیر
نشِسِن وِ لو جو یادش وِ خیر
باغ و بوسو گشتِنِ مین پینه زار
مس مِوِی آدم دِ او عطرِ بهار
ها وِ یادم نون وَر تاوَه داام
چِزِنَک روغنِ سَر تاوَه داام
دنگِ تالِ مش حسین عالی قَدم
کُشکِله شیرازییا، کی دَم وِ دَم
لو، گِلالِش پر دِ بط ،بی دِ بهار
لشگرِ ماهی دِ آوِش وِ قطار
نالِ نالِ گاو و گلّه لو گِلال
گوش آدم پر دِ وَرِّ وَرّ مِنال
سَرِ تپّهَ ش پر دِ اَسپَنیا قشنگ
گل وِ بار اوما هزار و هَف‌رنگ
ها وِ یادم ،قیمتی بی، اُو قِلاش
حیف، ایسِه هی مِنی، آو نیا وِ جاش
اُو قِلا،که دَس بِرار افلاک بی
حیف و صد حیف، هُم ردیفِ خاک بی
ها کجا مَر یادگار اجدادِمو
تاج بی وِ مسکنِ آبادِمو
او قلا که دی ولات، طورِش نِوی
هر چی گشتم ردّی دِ قورش نِوی
باغِ دولت ،سی(سید) اَحد وا سی (سید) خلیل
کردِنی ماسورِ جایی بی بَدیل
پر دِ آلو، سیو و اَنگیر و هلو
مُفت بی گوجه ، بادمجون و کدو
هر کسی دِ، هولِ کار و بارِ خُش
دِ کنارِ یارِ خُش دلدارِ خُش
وا غم و غصه منی بیگونه بین
وا خدا هُمسا بین و هُم حونه بین
مَسکَنم چی جونِ شیرینِ مِنه
یادگار دوسِ دیرینِ منه
ای خُدا بووَه وُجودِش بی بِلا
غُصه و غم تا اَبد دِش دیر، با
شاعر: استاد علیرضا حکیم3. قلعه باستانی منطقه بزرگ ماسور/خرم آباد
حجت الاسلام روح الله دریکوند محقق و پژوهشگر حوزه علمیه قم.
4. خرم آباد شهر شاپورخواست
در بخشی از این نوشتار آمده است:
با كمك داده هاي موجود باستانشناسي و بهره گيري از گفته هاي جغرافي نويسان مي توان موقعيت تل ماستر را با تل ماسور قابل انطباق دانست. احتمال دارد تل ماسور به عنوان قلعه اعياني داراي مركزيتي بوده كه قلعه روستاهاي همجوار در اطراف آن پراكنده بوده اند. بررسي هاي باستانشناسي در منطقه تا حدودي اين نظريه را تأئيد مي كند از جمله قلعه روستاهايي چون تير بازار ـ خير آباد ـ چقا خندق ـ تپه جلدان و باغ نو همگي به نوعي در ارتباط با قلعه ماسور مي باشند و همگي يك ساختار فرهنگي شبيه به هم را نشان مي دهند.
آنچه از روايات و كتب تاريخي بر مي آيد حاكي از آن است كه شاپور اول ساساني شهري بنام شاپور خواست را در محدوده فعلي شهر خرم آباد بنا نهاد. مي توان چنين تصور كرد كه قلعه كنوني فلك الافلاك از دير باز محل سكونت ساكنين دره خرم آباد بوده است كه بعد از گسترش جمعيت و نياز به جابجايي، ديگر از اين قلعه و دژ باستاني فقط در مواقع خطر و بحران استفاده مي نمودند. به عبارتي مي توان با توجه به وضعيت بافتهاي مسكوني و دفاعي در دوره اشكاني كه به علت داشتن حكومت فدرال و كشمكش هاي داخلي، همواره در تعارض بوده اند، قلعه و بافت صخره اي آن (به واسطه اشراف بر دره خرم آباد) جهت كنترل مسير جاده ارتباطي جنوب به شمال كشور (شوش به بروجرد و فلات ايران) توانسته است به بهترين وجه ممكن در خصوص دفاع از شهر در برابر تهاجمات داخلي و خارجي عمل نمايد.
تا اينكه در دوره ساساني (زمان شاپور ساساني) به علت گسترش جمعيت در اين شهر، تصميم گرفته شد كه ناحيه جنوبی دره خرم آباد مورد استفاده قرار گيرد و اين گونه بود كه شهر جديد شاپورخواست در محدوده تل ماسور كنوني شكل گرفت. «به نظر مي رسد كه انتخاب اين قسمت از دشت كرگاه در جنوب دره به علت پائين بودن سطح زمينهاي كشاورزي نسبت به ساحل رودخانه خرم آباد و هدايت چشمه سارهاي بخش مركزي دره به سوي زمينهاي كشاورزي بود كه شيب مناسب دره عامل مهمي براي انتخاب آب و بهره گيري از شبكه هاي آبرساني را فراهم مي كرده است. پائين بودن سطح زمينهاي اطراف محوطه باستاني ماسور علاوه بر مناسب بودن براي آبياري مشكلاتي را براي ساكنين آنجا به همراه داشته و بررسي توپوگرافي زمين نشان مي دهد كه در فصل بارش منطقه به محل آبگير و با تلاقي تبديل مي شده است. شايد گفته ابن فقيه در مورد بيماري زا بودن بطن ماستر شاپور خواست به نوعي حاكي از اين وضعيت باشد. اين شهر بنا بر آثار تاريخي، محدوده اي تا تپه هاي تير بازار 1و2 را در بر مي گرفته و توسط پل شكسته ميانگلال به قسمت هاي جنوبي و از طريق پل شكسته خرم آباد و راه باستاني مربوطه به غرب كشور متصل مي شده است.
5.مروري بر وضعيت باستان شناسي دره خرم آباد در دوره نوسنگي و مس و سنگ
نشریه پژوهش هاي باستان شناسي ايران (نامه باستان شناسي) نویسندگان: محمد بهرامي و حسن فاضلي نشلي
جهت مطالعه این مطلب بر روی «مطالعه مقاله» کلیک کنید.